Van pup tot stabiele hond

 

Op het moment dat we een pup in huis halen willen we allemaal dat deze opgroeit tot een stabiele hond met een groot veiligheidsgevoel die positief in het leven staat. Om dit voor elkaar te krijgen hebben we in de ontwikkeling van de hond te maken met een aantal factoren die bepalen of deze wens kans van slagen heeft of juist niet. In dit artikel gaan we in op deze factoren en hoe we de hond kunnen begeleiden in zijn ontdekkingsreis in de wereld.

Vanaf een leeftijd van drie weken oud gebeurt er een hoop in de ontwikkeling van de hond. In de periode van drie tot vijf weken worden prikkels door de hond snel en gemakkelijk als iets positiefs geregistreerd. Met andere woorden: hij vult een rugzakje met ervaringen en in deze periode zijn de ervaringen snel positief. Dit rugzakje noemen we ook wel de maintenance set van de hond. Des te voller het rugzakje is, des te uitgebreider is de maintenance set van de hond. Het rugzakje bestaat bijvoorbeeld uit een eigenaar, een kat, een bench, een radio/tv, etc. Kortom, alles wat de hond meemaakt en als positief ervaart.

Dit rugzakje geeft de hond een veiligheidsgevoel. Om er voor te zorgen dat de hond uitgroeit tot een stabiele hond, moet je er dus voor zorgen dat dit rugzakje zo positief mogelijk gevuld is. Betekent dit dan dat je de hond aan zoveel mogelijk prikkels moet blootstellen? Nee. Het ligt iets complexer. Het veiligheidsgevoel is er namelijk alleen als het rugzakje van de hond is gevuld met POSITIEVE ervaringen. Net hadden we het over de eerste drie tot vijf weken van de hond, waarin de natuurlijk nieuwsgierigheid nog de overhand heeft. Vanaf vijf weken maakt de pup echter een ontwikkeling in zijn gedrag door. Vanaf die leeftijd ontstaat namelijk de angst emotie. Daarnaast neemt vanaf die leeftijd de natuurlijke nieuwsgierigheid af. Elke nieuwe prikkel wordt ‘ beoordeeld’; vergeleken met de prikkels die al in zijn rugzakje zitten. Op het moment dat de nieuwe prikkel ook maar iets lijkt op een prikkel uit zijn rugzakje en dit als positief ervaren was, zal deze nieuwe prikkel ook als iets positiefs in zijn rugzakje verdwijnen. Maar kan de pup geen vergelijkend materiaal vinden, zal hij eerder geneigd zijn om de prikkel als iets negatiefs in zijn rugzakje te stoppen. Je begrijpt dus wel dat de eerste vijf weken van de pup heel belangrijk zijn voor zijn ontwikkeling tot stabiele hond.

En dan komt je pup naar huis; en dan?

Allereerst is het belangrijk dat er door wordt gegaan met het vullen van zijn rugzakje met positieve ervaringen. Tot een maand of zes heeft de angst emotie namelijk nog steeds de overhand. Pas vanaf zes maanden wordt deze angst emotie minder sterk totdat deze op een leeftijd van 9 maanden een ‘ normaal’  niveau behaalt.

Dit vullen van het rugzakje wordt gedaan middels 3 leerprincipes: socialiseren, sensitiseren en habitueren.  In de volksmond hebben we het vaak alleen over socialiseren. Als we naar de exacte definitie van socialiseren kijken, zien we echter dat dit niet klopt. De exacte definitie is namelijk:

“het leren herkennen van de kenmerken en eigenschappen van andere levende wezens waarmee een sociale band wordt opgebouwd.”

Feitelijk betekent het dus dat je je hond leert dat andere dieren bepaalde eigenschappen hebben en op een bepaalde manier communiceren. Je zorgt er dus voor dat dit voor de hond herkenbaar wordt en hij dit in zijn rugzakje van informatie kan stoppen. Doordat de hond deze ervaringen in zijn rugzakje heeft, wordt de omgang met andere dieren/mensen voor hem voorspelbaar en vergroot dit zijn veiligheidsgevoel. Maar socialiseren gaat dus enkel om levende wezens. En de rest dan? Je hond moet toch ook zijn rugzakje vullen met positieve ervaringen met de bus, de trein, het geluid van een stofzuiger, vliegtuig, fietsen, etc.? Klopt helemaal, en dit noemen we sensitiseren en habitueren. Sensitiseren is het gevoelig worden voor voorwerpen, geluiden, situaties en gevoelens. Habitueren is het wennen aan voorwerpen, geluiden, situaties en gevoelens. Op het moment dat een pup in een situatie komt die hij nog niet kent, zal dit in eerste instantie angst/stress opwekken, oftewel, hij is nog gevoelig voor deze prikkel. Om de pup te leren dat dit niet nodig is, gebruiken we het habitueren; het gewoon maken van die bepaalde prikkel. Ook hier is het weer belangrijk dat je hond POSITIEVE ervaringen opdoet, zodat zijn rugzakje zodanig uitgebreid wordt dat alles wat er in zit hem een veilig gevoel geeft.

Positieve ervaringen, dat is hartstikke leuk, maar hoe doen we dat dan?

Hiervoor moeten we even een klein uitstapje maken naar angstgedrag bij honden. Op het moment dat een hond angst ervaart, kunnen er namelijk verschillende mechanismes geactiveerd worden. Dit zijn de zogenaamde copingmechanismes. We hebben de Freeze, Flight en de Fight. Deze mechanismes bepalen de reactie van de hond op een bepaalde prikkel die voor de hond beangstigend is. Freeze is het bevriezen van de hond; de hond blijft stijf stilstaan op een plek. Flight is het vluchten voor de prikkel. En Fight is vechten. Over het algemeen kunnen we stellen dat het mechanisme Freeze wordt geactiveerd wanneer de prikkel op afstand is, het mechanisme Flight wordt geactiveerd wanneer de hond een uitweg heeft en het machinisme Fight geactiveerd wordt indien de hond geen uitweg meer heeft.

Deze mechanismes zijn belangrijk om te begrijpen wanneer je je hond blootstelt aan nieuwe ervaringen. Op het moment dat de hond iets spannend vindt, zal één van deze mechanismes namelijk geactiveerd worden. Om het even praktischer te maken: stel, je loopt met je pup door de straat en hij ziet voor het eerst een grote bordeaux dog. In eerste instantie zal je pup waarschijnlijk bevriezen. De bordeaux dog komt echter op je af gelopen. Zodra die hond dichterbij komt, wil je pup weg uit die situatie en zal proberen te vluchten. De riem belemmert echter zijn vlucht en je pup kan nergens heen. De bordeaux dog komt met zijn grote kop even snuffelen aan je pup. Je pup heeft op dat moment geen andere mogelijkheid meer dan zijn uitweg te zoeken in het Fight mechanisme. Je pup zal op dat moment dus van zich af snauwen. Naast het feit dat dit geen positieve ervaring was voor je pup, heb je ook nog te maken met zogenaamde succes- en dus leerervaringen. Je pup had succes met dit gedrag en de kans wordt nu groter dat hij sneller zal kiezen voor dit Fight mechanisme.

Steun je hond!

Op het moment dat de hond angst voelt, is de hond enkel in staat om negatieve gevoelens te ervaren. Positieve gevoelens zijn op dat moment niet mogelijk. Dit betekent dus dat zodra je hond angst voelt (wat je kunt merken aan de fysieke kenmerken als een verhoogde spierspanning, snellere ademhaling, stijging van de temperatuur en verhoging van de hartslag), je hond niet in staat is om een positieve ervaring in zijn rugzakje te stoppen. Je zult eerst de angst emotie moeten verlagen. Dit kun je doen door je hond fysiek te steunen. Het is wetenschappelijk bewezen dat het aaien van de hond er voor zorgt dat de angst emotie sterk vermindert. Op het moment dat je pup dus angst voelt voor iets onbekends, kun je hem helpen door hem op te pakken en ervoor te zorgen dat de angst emotie afneemt. Het voordeel van het oppakken van je pup, is dat je direct voelt wanneer de angst afneemt (spierspanning neemt af, hartslag wordt lager, wellicht trilde je pup en voel je dit afnemen) en je dus weet wanneer de hond weer in staat is om positieve ervaringen op te nemen. Hiervoor zijn twee zaken belangrijk:

1)      Om te bepalen of de angst afneemt, moet je weten hoe de hond is op het moment dat hij ontspanning is. Hoe is zijn spierspanning, zijn ademhaling, zijn hartslag, etc. Dit kun je simpel testen door je hond op te tillen als hij volledig relaxed is en gewoon te gaan voelen.

2)      Door te troosten neemt de angst EMOTIE af. Je hond gaat zich dus fijner voelen. Het is echter mogelijk dat het angst GEDRAG wordt beloond en dus in stand blijft. Dit is echter alleen het geval wanneer je langer door blijft troosten dan dat de hond angst voelt. Om deze reden moet je weten hoe je hond zich gedraagt op het moment dat hij relaxed is, zodat je op tijd kunt stoppen met troosten.

Hoe nu in de praktijk?

Je gaat niet zelf bij die enge prikkel staan en je probeert niet je pup die aan een strakke lijn staat omdat hij weg wil naar je toe te lokken, nee, je zorgt eerst voor de afname van de angst en vervolgens ga je terwijl je je pup in je armen houdt naar die prikkel toe. Doordat de angst is afgenomen, is je pup weer in staat om te leren. Je pup krijgt op deze manier de kans om een nieuwe positieve ervaring in zijn rugzakje te stoppen.

Om nog even terug te komen op de bordeaux dog. Je zal met je pupje vaker honden tegenkomen tijdens je wandeling. Het is voor het welzijn en de ontwikkeling van je pup helemaal niet gek om je pup op te pakken en eerst eens aan de eigenaar te vragen of het veilig is om je pup met vier pootjes op de grond te zetten. Op deze manier voorkom je dat je pup in de angst schiet en verkeerde dingen in zijn rugzakje zal stoppen.
Ook tijdens wandelingen gebeurt het geregeld dat een pup zomaar gaat zitten en niet wil lopen. Waarom gebeurt dit? De pup is op dat moment simpelweg alle indrukken aan het verwerken. Vaak gebeurt het dan dat de eigenaar van alles uit de kast trekt om de pup weer aan het lopen te krijgen en dit wel eens het negatieve gevolg heeft dat de pup helemaal niet meer wil lopen. Hoe lossen we dit nu op? Voorkom dat het gebeurt! Til je pup op zodat hij in jouw veilige armen alle indrukken kan verwerken. Doordat je hem optilt, heeft hij niet de kans om te gaan zitten! Je zal vanzelf voelen wanneer je pup klaar is om zelf te wandelen. Zet hem dan neer en je zult merken dat je pupje niet zal gaan zitten en weer mee wil lopen.

Alles draait dus om het vullen van het rugzakje met positieve ervaringen om er voor te zorgen dat de hond uitgroeit tot een stabiele hond dat vol vertrouwen in het leven staat. Probeer daarom in elke situatie in je achterhoofd te houden dat een hond enkel kan leren op het moment dat hij geen angst voelt en alleen dan zijn rugzakje met positieve ervaringen kan vullen. Op het moment dat jij als eigenaar een veilige omgeving kan bieden, is er een mooie basis gelegd voor het opgroeien van je pup tot stabiele hond.

Kelly van Son
Shiva4Dogs